اما پرسش اساسی این است که آیا ما به عنوان مخاطب به این حجم از اطلاعات در حوزه‌های گوناگون نیاز داریم و آیا این هجمه اطلاعاتی حسن است یا یک چالش بزرگ در عصر رسانه‌ای شده امروز؟
قطعا نگاهی کوتاه به آنچه پیرامون ما در حال وقوع است، نشان می‌دهد اکثر مخاطبان به علت مواجهه کوتاه با اطلاعاتی که گاهی سندیت آنها هم نیز محل ابهام است، دچار “همه چیز دانی رسانه‌ای” شده اند.
آفتی که اولین علت بروز و ظهورش حجم بالای اطلاعات دریافتی در طول روز است. اطلاعاتی که در موضوعات مختلف و به اندازه چند پاراگراف در اختیار ما قرار می گیرند و به شکلی صاعقه وار، تاثیری کوتاه از خود برجای می گذارند و بعد هم به فراموشی سپرده می شوند.
مساله اصلی این است که آیا واقعا ما به این حجم از اطلاعات نیاز داریم؟ در پاسخ به این سوال باید گفت مصرف رسانه ای باید متناسب با نیاز و احتیاج ما باشد و از پرخوری در فضای رسانه ای به شدت پرهیز کنیم.
ادامه پرخوری رسانه ای منجر به اعتیاد رسانه ای می شود. نباید فراموش کنیم امروز این باور که هر مطلب به یک بار خواندنش می ارزد، طرفدار چندانی ندارد.
امروز برای دوری از سطحی شدن در دنیای آنلاین، باید چند قدم از این فضا فاصله گرفت و ورودی های ذهنی خود که متاثر از آن است را محدود کنیم. بنا نیست ما در تمام کانال ها و گروه ها و صفحات عضو باشیم. باید باور کنیم تمرکز بر یک یا چند موضوع محدود قطعا بهتر از نگاه سرسری به تعداد زیادی موضوعات مختلف و غیرکاربردی است.
با خودتان فکر کنید اگر همین لحظه برخی از کانال ها و گروه هایی که عضو آنها هستید را ترک کنید چه اتفاقی خواهد افتاد؟
چند درصد مطالبی که در طول روز می خوانید تکرار مطالب سایر کانال هاست؟
چقدر ضرورت دارد برخی محتواها را به ذهن خود وارد کنید؟
آیا به درستی اقدام به دروازه بانی اطلاعات ورودی به ذهنتان می کنید؟
سرانجام شلوغی ذهنی ناشی از دریافت گسترده اطلاعات چه خواهد بود؟
چقدر این اطلاعات شما را آگاه و چقدر باعث ناامیدی و افسردگی‌تان می شود؟
پاسخ به این سوالات شما را با تصویری واقعی تر از مصرف رسانه‌ایتان مواجه می کند و به شما می گوید دقیقا در کدام نقطه ایستاده اید. پس برای آغاز غربالگری رسانه ای خود حتما به این سوالات و سوالات مشابه، پاسخ دهید تا به تصویری دقیق از آنچه هست، به سمت آنچه باید باشد حرکت کنید.
چه باید کرد؟
برای دوری از مخاطرات دنیای انبوه اطلاعات، باید در اولین گام نسبت به فراگیری مهارت سواد رسانه‌ای خود اقدام کنید.
مارشال مک لوهان اولین بار در کتاب خود تحت عنوان درک رسانه گسترش ابعاد وجودی این واژه را به کاربرده است. مک لوهان معتقد است: «زمانی که دهکده جهانی تحقق یابد، لازم است انسان‌ها به سواد جدیدی به نام سواد رسانه ای دست یابند».
دکتر یونس شکرخواه نیز در تعریف سواد رسانه ای گفته است: «سواد رسانه‌ای(Media Literacy) در یک تعریف بسیار کلی عبارت است از یک نوع درک متکی بر مهارت که براساس آن می‌توان انواع رسانه‌ها و انواع تولیدات آنها را شناخت و از یکدیگر تفکیک و شناسایی کرد.این درک به چه کاری می‌آید؟ به زبان ساده، سواد رسانه‌ای مثل یک رژیم غذایی است که هوشمندانه مراقب است که چه موادی مناسب هستند و چه موادی مضر؛ چه چیزی را باید مصرف کرد و چه چیزی را نه یا این‌که میزان مصرف هر ماده بر چه مبنایی باید استوار باشد. سواد رسانه‌ای می‌تواند به مخاطبان رسانه‌ها بیاموزد که از حالت انفعالی و مصرفی خارج و به معادله متقابل و فعالانه‌ای وارد شوند که در نهایت به نفع خود آنان باشد. به دیگر سخن، سواد رسانه‌ای کمک می‌کند تا از سفره رسانه‌ها به گونه‌ای هوشمندانه و مفید بهره‌مند شویم.»
با عنایت به تعاریف سواد رسانه ای باید بدانیم جدای از توانایی تجزیه و تحلیل پیام های رسانه ای و تقویت تفکر انتقادی و تولید پیام، یکی از شاخص های دستیابی به مهارت سواد رسانه ای، اخذ رژیم مصرف رسانه ای است.
رژیم مصرف رسانه ای به ما می گوید از خان رنگین رسانه ای که پیش روی ماست، چه میزان مصرف کنیم، چه زمانی مصرف کنیم و چگونه مصرف کنیم. برای فرار از هجوم انبوه اطلاعات باید حتما اقدام به اخذ رژیم مصرف رسانه کنیم؛ همانگونه که ما با دقت به غذایی که می خوریم، اجازه ورود هر ماده غذایی به بدنمان را نمی دهیم باید با همان دقت نیز ورودی ذهنمان را بر روی اطلاعات که نباید دریافت کنیم، ببندیم.
سواد رسانه‌ای و اخذ رژیم مصرف رسانه ای می‌تواند مصرف رسانه‌ای ما را لذت‌بخش‌تر و یک رابطه انفعالی را به یک رابطه فعال تبدیل کند. شما در این پروسه دیگر یک مخاطب چشم و گوش بسته زودباور نخواهید بود و با کسب و ارتقای این مهارت ها مخاطبی هوشمند، فعال و آگاه به رسانه خواهید شد.
چند راهکار عملی برای اخذ رژیم مصرف رسانه‌ای
۱ ـ برای استفاده از رسانه ها زمانی را مشخص کنید به نحوی که «الگوی مصرف رسانه ای» شما برای اطرافیانتان قابل لمس باشد. به عنوان مثال اگر یک ساعت از شب را به فضای مجازی اختصاص دهیم دوستان ما نیز به مرور زمان با این رژیم سازگاری می شوند.
۲ ـ از زمان های پرت برای استفاده از فضای مجازی استفاده کنید. زمان های پرت موقعی است که شما نمی توانید به کارهای دیگر که نیازمند تمرکز زیاد هستند، بپردازید.
۳ ـ اگر بر حسب شغل و فعالیت اجتماعی تان باید میزان مصرف رسانه ای خود را افزایش دهید، برای این کار نیاز نیست ۲۴ ساعته آنلاین باشید. بازه های زمانی ۲ ساعت یک بار یا سه ساعت یکبار برای خود تعیین کنید و بر اساس آن آنلاین شوید.
۴ ـ ساعاتی که با خانواده هستید یا کاری دارای اولویت دارید با قاطعیت تلفن همراهتان را در حالت پرواز قرار دهید.
اتخاذ رژیم مصرف رسانه ای در ابتدا مانند رژیم غذایی گرفتن، کار سختی خواهد بود مخصوصا که به پرخوری (چه غذایی چه اطلاعاتی) اعتیاد پیدا کرده باشید. کافی است محکم به قوانینی که برای خود گذاشته‌اید، پایبند باشید.
«از شنبه شروع نکنید؛ از همین حالا شروع کنید.»
