انتشار یک تصویر از جشن تولد یا مهمانی خانوادگی و شیرین‌کاری کودکان در رسانه‌های اجتماعی تبدیل به امری معمول شده است، بی‌آنکه والدین از خطرهای آن آگاه باشند.

اغلب والدین به کودکان خود می‌آموزند که در خارج از خانه چطور از خود محافظت کنند، اما هم‌زمان خودشان با اعمالی که از نتیجه آن آگاه نیستند زندگی کودکانشان را ناامن می‌کنند.

والدین و اطرافیان خواسته یا ناخواسته از کودکان به‌عنوان ابزاری برای جلب توجه در فضای مجازی استفاده می‌کنند. در حالی که بسیاری از ما از خطرهای دنیای بیرونی و نحوه محافظت از فرزندانمان اطلاع داریم، خطرهای دنیای دیجیتال را جدی نمی‌گیریم.

امنیت کودک در دنیای دیجیتال با انتشار عکس‌ها و مطالب مختلف در معرض خطر قرار می‌گیرد، خطرهایی که تبعات آن فقط معطوف به دنیای دیجیتال نمی‌ماند.

والدین دوست دارند لحظات شادی را که با فرزندان خود دارند، ثبت کنند و در رسانه‌های اجتماعی با اطرافیان خود به اشتراک بگذارند. با این حال، این شیوه از به اشتراک‌گذاری می‌تواند تبعات و عواقب خطرناکی هم به همراه داشته باشد.

نقش والدین در ایجاد ردپای دیجیتال کودکان
کارشناسان حریم خصوصی اعتقاد دارند که کودکان نسل جدید بزرگ‌ترین ردپای دیجیتالی (Digital footprint) تاریخ را خواهند داشت. حتی برخی از والدین با انتشار عکس سونوگرافی نوزاد خود ردپای دیجیتال کودک را قبل از تولد او منتشر می‌کنند. در عکس سونوگرافی، نام فرد و نام مرکز درمانی روی عکس ذکر شده است و در صورت پاک نکردن این اطلاعات و به‌اشتراک‌گذاری در فضای مجازی، دستیابی مجرمان اینترنتی به این اطلاعات می‌تواند خطرهایی در پی داشته باشد.

بر اساس گزارش کمیسر کودکان بریتانیا، به‌طور متوسط از یک فرد ​​در بریتانیا تا سن ۱۸ سالگی، ۷۰ هزار پست آنلاین به اشتراک گذاشته می‌شود که تعداد قابل توجهی از این اطلاعات را والدین شخص در دوران کودکی منتشر کرده‌اند. موضوع به‌اشتراک‌گذاری بیش از حد اطلاعات کودکان از طرف والدین تا حدی جدی است که برای این عمل یک اصطلاح جدید تعریف شده است و در سال ۲۰۱۶ نیز این اصطلاح که «sharenting» گفته می‌شود به فرهنگ انگلیسی کالینز (Collins English Dictionary) افزوده شد.

زمانی که تصویری را در رسانه‌های اجتماعی منتشر می‌کنید، دیگر آن تصویر منحصرا متعلق به شما نیست. بسترهای رسانه‌های اجتماعی اغلب در شرایط و ضوابط خود بیان می‌کنند، زمانی که یک تصویر روی سرور آن‌ها آپلود می‌شود، آن‌ها می‌توانند بدون رضایت کاربر از آن استفاده کنند. به بیان دیگر آن‌ها مجازند از تصویر شما به‌صورتی که صلاح می‌دانند، استفاده کنند. برای نمونه طبق قوانین اینستاگرام، این شرکت «مالکیت محتوای کاربران را در اختیار نمی‌گیرد؛ اما شما با ثبت نام در این سرویس به اینستاگرام مجوز استفاده از محتوای خود را داده‌اید.»

همچنین والدین با به‌اشتراک‌گذاری اطلاعات یا تصاویر فرزندان خود ممکن است زمینه را برای سرقت هویت کودک فراهم کنند. گاهی اوقات، یک عکس یا مطلب ممکن است اطلاعاتی از قبیل نام، تاریخ تولد یا محل سکونت و محل تحصیل کودک را فاش کند، سپس یک مجرم اینترنتی با بهره‌گیری از ابزارها و توانایی‌هایی که دارد، ممکن است اطلاعات شخصی والدین را نیز کشف کند.

این موضوع آن‌قدر حائز اهمیت است که تخمین زده می‌شود تا سال ۲۰۳۰ دو سوم کلاهبرداری‌های هویتی و مالی جوانان مرتبط با ارسال آنلاین عکس‌های فرزندان خواهد بود. بسیاری از مجرمان اینترنتی سال‌ها وقت خود را صرف جمع‌آوری اطلاعات برای سرقت هویت می‌کنند. ممکن است روزی که فرزند شما متولد می‌شود به این نکته توجه نکنید که انتشار تاریخ و محل تولد و اسم کودک چه عواقبی خواهد داشت، اما یک مجرم اینترنتی با استفاده از همین داده‌ها است که می‌تواند در به دست آوردن اطلاعات پزشکی یا مشخصات حساب بانکی فرزند شما موفق عمل کند.

دقت داشته باشید که رسانه‌های اجتماعی مسئولیتی در قبال حذف فراداده‌ها (Metadata) از تصاویر شما ندارند. فراداده‌ شامل موقعیت جغرافیایی شما، نوع دستگاه مورد استفاده برای گرفتن عکس و غیره است. یک مجرم اینترنتی ممکن است به‌راحتی از این داده‌ها برای یافتن موقعیت مدرسه فرزند شما، جایی که زندگی می‌کنید و فعالیت‌های فوق‌درسی فرزندتان و حتی ساعت‌های رفت‌وآمد او استفاده کند. به همین دلیل، وقتی عکس می‌گیرید، سعی کنید از ثبت ویژگی‌هایی مانند نام خیابان‌ها و مکان‌هایی که می‌توانند برای ردیابی کودکان استفاده شوند، اجتناب کنید.

لزوم مسئولیت‌پذیری والدین و اهمیت اطلاعات شخصی کودکان
برخی از ما در اشتراک‌گذاری تصاویر در رسانه‌های اجتماعی با عجله و بدون توجه به عواقب آن عمل می‌کنیم. چیزی می‌بینیم، عکس می‌گیریم و آن را به اشتراک می‌گذاریم و عکس در همان لحظه در دسترس همه دوستان ما است. اما وقتی صحبت از حقوق فرد دیگری است، به‌ویژه که آن شخص کودک ما باشد، ارزش دارد که کمی بیشتر وقت بگذاریم و درباره کاری که انجام می‌دهیم، فکر کنیم. آیا این همان تصویری است که فرزند شما ده سال دیگر با دیدن آن خوشحال می‌شود و به آن لبخند می‌زند؟ یا از اقدام والدین به ثبت آن لحظه عصبانی می‌شود و خجالت می‌کشد؟ آیا این عکسی است که اگر ۲۰ سال بعد در جست‌وجوی آنلاین نشان داده شود، می‌تواند آسیب‌زا باشد؟ کافی است تصور کنید فرزند شما که ده سال بعد، دیگر کودک نیست، وقتی فیلم خود از گریه کردن و التماس برای خرید بستنی را ببیند، از اینکه این فیلم را صدها یا هزاران نفر دیده‌اند، دچار چه احساسی خواهد شد؟

به یاد داشته باشید، شما با انتشار محتوای مرتبط با کودک خود از او یک تصویر دیجیتالی ایجاد می‌کنید. چه‌ بسا، هنوز کودک شما از لحاظ اخلاقی یا حقوقی شرایط لازم برای ابراز رضایت را نداشته باشد، بنابراین مسئولیت اخلاقی و حقوقی به اشتراک‌ گذاشتن اطلاعات او قطعا بر عهده شما است. بنابراین اگر در مورد انتشار یک عکس شک دارید، بهتر است صرف‌نظر کنید. همچنین از پست کردن عکس‌های برهنه نوزاد خودداری کنید. چنین عکس‌هایی ممکن است به‌سرعت دست‌به‌دست شوند و در اختیار افراد بدخواه قرار گیرد. برخی مجرمان در اینترنت‌گردی‌های خود به‌دنبال یافتن تصاویری از کودکان‌اند که با دستکاری عکس، از آن در سایت‌های پورنوگرافی غیرقانونی استفاده نابجا ‌کنند که علاوه بر تبعات روانی، پیامدهای حقوقی نیز به همراه خواهد داشت.

اجازه گرفتن از کودکان برای پست کردن عکس آن‌ها یا هر چیز دیگری در مورد آن‌ها در رسانه‌های اجتماعی، آن‌ها را آگاه می کند که حق انتخاب دارند. اگر می‌خواهید عکس فرزندتان را با فرزند فرد دیگری را پست کنید، باید از او یا والدین او اجازه بگیرید. برای مثال، در کشور فرانسه اگر تصویر فرزند خود را در فضای آنلاین منتشر کنید و فرزندتان بعدها مخالفت خود را با این موضوع اعلام کند، ممکن است با جریمه تا سقف ۴۵ هزار یورو یا با مجازات زندان مواجه شوید.

یکی از موارد قابل توجه در به‌اشتراک‌گذاری محتوای مرتبط با توانایی و خلاقیت کودکان این است که گاهی اوقات والدین محتوایی از توانایی‌ها یا شیرین‌کاری‌های فرزندانشان منتشر می‌کنند و سپس به انتظار بازخورد مخاطبان می‌نشینند. آن‌ها با این کار رفتار و توانایی‌های فرزند خود را با میزان تایید دوستان دیجیتال خود می‌سنجند که این دیدگاه می‌تواند نتایجی نامناسب به همراه داشته باشد و موجب شود که والدین بر پایه نظرهای غیرکارشناسی مخاطبان، با کودک تعامل داشته باشند. علاوه بر آن، به‌اشتراک‌گذاری بیش از حد والدین در فضای مجازی ممکن است باعث تقویت این دیدگاه در کودک شود که باید رفتار خود را بر پایه نظرهای دیجیتال و توانایی‌های خود را با میزان لایک و کامنت‌ بسنجد.

اگر ذکر تهدیدهای احتمالی به‌اشتراک‌گذاری تصاویر کودکان شما را به این فکر واداشته است که باید به ‌کلی دست از فعالیت کشید، باید توجه داشته باشید که راه‌هایی وجود دارد که می‌تواند هم برای حفظ امنیت کودکان شما مفید باشد و هم از آن طریق لحظه‌های شیرین را ثبت کنید.

اطلاعات شخصی کودک از قبیل نام، شماره شناسایی، تاریخ تولد و محل سکونت و محل تحصیل و غیره را منتشر نکنید.

تنظیم‌های حریم خصوصی و امنیتی رسانه اجتماعی مورد استفاده‌تان را بررسی کنید و اطلاعاتی را که به‌صورت خودکار از شما منتشر می‌کند، پیدا کنید و در صورت امکان/نیاز آن‌ها را غیر فعال کنید.

عکس‌ها و محتوای مربوط به فرزند خود را به‌صورت عمومی منتشر نکنید و از تعداد افرادی که می‌توانند به محتوای مرتبط با کودک شما دسترسی داشته باشند، آگاه باشید.

دغدغه‌ها و اصول خود برای به‌اشتراک‌گذاری اطلاعات فرزند خود را با دوستان و اطرافیانتان به‌طور شفاف در میان بگذارید تا آن‌ها نیز بدون اطلاع شما، مطالب مربوط به فرزندتان را منتشر نکنند.

قبل از انتشار هر چیزی به این نکته توجه کنید که ۲۰ سال بعد واکنش فرزند من با دیدن این مطلب چه خواهد بود؟