تولید؛ دانش بنیان، اشتغال آفرین عنوانی بود که در ابتدای قرن جدید بارقه امید را در زیست‌بوم فناوری کشور ایجاد کرد. مفهوم این نام‌گذاری برای سال ۱۴۰۱ از سوی مقام معظم رهبری نقشه راهی را برای اقتصاد کشور تعیین کرد که تولید باید با محوریت شرکت های دانش بنیان با هدف اشتغال زایی شکل بگیرد.

تأکید بر پرهیز از خام فروشی و همچنین تبدیل انرژی و مواداولیه طبیعی به محصولات و فرآورده‌هایی که ارزآوری و اشتغال را در پی دارد، می تواند آمارهای خرد و کلان اقتصادی را در پایان ۱۴۰۱دستخوش تغییرات قابل توجهی کند. این درحالی است که سیاستگذاری های همسو و تغییر رویکردهای سنتی به منظور حمایت های بجا لازمه تحقق این هدفگذاری است.

تا پایان ۱۴۰۰ تعداد شرکت های دانش بنیان به ۶۶۰۸شرکت رسید و از آنجا که این شاخص قابلیت سنجش و اندازه‌گیری دارد، در پایان ۱۴۰۱می توان گزارشی روشن از عملکرد دولت در این حوزه براساس گردش مالی، تعداد شرکت ها و تنوع محصولات و دیگر پارامترها مشاهده کرد.

نام‌گذاری سال ۱۴۰۱ و شگفتانه‌ای برای فعالان زیست‌بوم نوآوری

کرمی با اشاره به این‌که وقتی از اقتصاد دانش بنیان صحبت می کنیم به این معنی است که دانش و فناوری پیشرفته در همه عرصه های تولید و جامعه بتواند نقش آفرینی کند، ادامه می‌دهد: این موضوع مزیت هایی برای کل جامعه و اکوسیستم فناوری دارد. زیرا باعث ارتقای رقابت پذیری تولیدات داخلی، افزایش کیفیت محصول، افزایش بهره وری و کاهش هزینه تولید می شود.

او نشست سال گذشته مقام معظم رهبری با کارآفرینان حوزه فناوری را یادآوری و به تأکید ایشان بر حرکت کشور و معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری به سمت تولید و تبدیل شرکت های بزرگ به دانش بنیان اشاره می کند.

قابل سنجش بودن شاخص ها

رئیس ستاد اجرایی سازی ﺳﻨﺪ ﻣﻠﻰ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻓﻨﺎورى ﻫﺎى ﻓﺮﻫﻨﮕﻰ و ﻧﺮم با اشاره به اینکه اکنون این کار از سوی دولت به صورت جدی در سال ۱۴۰۱آغاز شده است، می گوید: ما اکنون برای توسعه اقتصاد دانش بنیان و خلاق، توانمندسازی سرمایه انسانی و ارتقای زیست بوم را از طریق ایجاد شتاب دهنده ها، مراکز نوآوری، خانه های خلاق و نوآوری و کارخانه های نوآوری انجام می دهیم.

به گفته کرمی، این کار برای حمایت از شرکت های دانش بنیان و خلاق انجام می شد تا آنها بتوانند چالش ها و نیازمندی های ملی را رفع کنند.

او می گوید: معاونت علمی خوشه های اولویت دار را برای خود تعریف و کار را شروع کرده بود. مانند حوزه سلامت که شامل تجهیزات و ملزومات پزشکی، داروهای پیشرفته و سلامت هوشمند است. یا در حوزه حمل ونقل هوشمند پروژه اتوبوس برقی، قطار ریلی برقی و موتورسیکلت برقی را در دستور کار قرار دادیم.

دبیر ستاد فناوری های نرم و توسعه صنایع خلاق با این حال معتقد است: تا زمانی که نهادهای اصلی مانند وزارتخانه های مربوطه پای کار نمی آمدند، کاری از دست دانش بنیان ها برنمی آمد. درواقع تعدادی کار شاخص انجام می شد، اما تبدیل به تولید و اقتصاد نمی شد. اما الان با این هدفگذاری و به تعبیر من با این فرمان که اتفاقا قابل سنجش و اندازه گیری است، این مطالبه رهبری باید تبدیل به مطالبه جامعه هم بشود.

کرمی، با اشاره به شاخص های معطوف به دانش بنیان شدن از سوی رهبری که شامل قابل احصا بودن شرکت های دانش بنیان هر بخش و قابل احصا بودن میزان اشتغال زایی هر شرکت دانش بنیان است، توضیح می دهد که در پایان سال ۱۴۰۱می توان این پرسش را مطرح کرد که شاخص های تعیین شده از سوی رهبری اکنون در چه وضعیتی است؟

او با اشاره به پیشنهاد افزایش ۳۰درصدی شرکت های دانش بنیان از سوی معاونت علمی و تأکید رهبری بر ۲برابر شدن این شرکت ها می گوید: اگرچه این میزان با حفظ کیفیت و شاخص های دانش بنیان ها دشوار است، اما اگر همه وزارتخانه های مرتبط پای کار بیایند این هدفگذاری قابل تحقق است.

مشاور معاون علمی و فناوری رییس‌جمهوری، تأکید می کند که ما زمانی می توانیم از اقتصاد نفتی جدا و صادرات محور شویم که حجم و تعداد پروژه های بار اول افزایش یابد.

کرمی با اشاره به اینکه این موارد قابل اندازه گیری است، می گوید: تا پایان سال ۱۴۰۰میزان فروش شرکت های دانش بنیان ۳۵۰هزار میلیارد تومان بوده است. پس این میزان در پایان سال ۱۴۰۱باید قابل رصد و اندازه گیری، پایش و مطالبه باشد و حداقل به ۷۰۰تا ۸۰۰هزار میلیارد تومان برسد. این موضوع نمی تواند محقق شود مگر اینکه میزان فروش شرکت‌های دانش بنیان فعلی افزایش یابد و به تعداد شرکت های جدید اضافه شود. این کار هم باید از طریق توسعه بازار، توسعه محصول و ایجاد بازارهای جدید صادراتی انجام شود.

هدف گذاری چگونه محقق می شود؟

سخنگوی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، معتقد است کاری که سازمان توسعه تجارت در انتهای سال ۱۴۰۰ با مشارکت معاونت علمی آغاز کرده بود، باید به جد پیگیری شود.

کرمی در تشریح این کار می‌گوید: یعنی ایجاد خانه های نوآوری و صادرات ایران در سایر کشورها، شکل دهی به پاویون های صادراتی، اعطای مجوزهای معافیت از تشریفات قانون برگزاری مناقصات، اعطای معافیت های مالیاتی به مجریان فعالیت دانش بنیان در شرکت های بزرگ و اعطای معافیت های بیمه ای به مجری فعالیت دانش بنیان در شرکت های بزرگ باید در دستور کار قرار بگیرد و پیگیری شود. یعنی تا شرکت های بزرگ در بهره گیری از دانش بنیان ها پیشقدم نشوند و با جدیت ورود نکنند، تولید دانش بنیان شکل نمی گیرد. به عبارت دیگر، زمانی که تولید دانش بنیان ها شکل گرفت، بازارهای هدف و بازارهای جدید صادراتی باید وجود داشته باشند تا این تولیدات در آنها عرضه شوند.

رئیس مرکز ارتباطات و اطلاع‌رسانی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، با اشاره به این‌که اکنون موقعیت کشور به واسطه بالا رفتن قیمت انرژی های نفت و گازوئیل موقعیتی بی نظیر محسوب می شود، می گوید: هزینه انتقال کالا از چین به خاورمیانه اکنون ۲برابر هزینه سال های قبل شده است. بنابراین الان بهترین اتفاق این است که تولید و صادرات از ایران به کشورهای همسایه که اتفاقا بازار چینی ها بوده در اختیار ما قرار بگیرد.

کرمی به راه اندازی پاویون اسباب بازی در ترکیه طی روزهای ابتدایی سال ۱۴۰۱با مشارکت تولیدکنندگان اسباب بازی و کمک ستاد فناوری های نرم معاونت علمی اشاره می کند و می گوید: ما برای نخستین بار در تاریخ کشور تبدیل به صادرکننده اسباب بازی شده ایم و این اتفاق مبارک می تواند در سایر حوزه های صنایع فرهنگی و خلاق هم تکرار شود.

سیاستگذاری ها و رویکردهای جدید

دبیر ستاد فناوری های نرم و توسعه صنایع خلاق در مورد سیاستگذاری ها و رویکردهای جدید برای تحقق فرمان رهبری در سال ۱۴۰۱به سند راهبردی تحول دولت سیزدهم در انتهای سال ۱۴۰۰و قابل توجه بودن آن در حوزه دانش بنیان ها اشاره و پیشنهاد می کند که مخاطبان روزنامه همشهری این سند تحول را بخوانند.

کرمی کار بزرگ دوم را که از سوی مجلس انجام شده، تصویب قانون جهش تولید دانش بنیان می داند که اکنون در شورای نگهبان است و به زودی ابلاغ خواهد شد.

با این حال او معتقد است کاری که کشور و به طور خاص دولت می تواند انجام دهد این است که وزارتخانه های مربوطه مانند کار، جهادکشاورزی، نفت، نیرو، صمت و البته معاونت علمی امکانات لازم برای توسعه شرکت های دانش بنیان را تامین کنند.

همچنین دبیر ستاد فناوری های نرم و توسعه صنایع خلاق به فرصت افزایش قیمت نفت برای توسعه زیرساخت ها به جای واردات اشاره می کند.

به گفته کرمی توسعه اقتصادی کشور را نباید به تحریم ها گره بزنیم تا شعار سال عملیاتی شود و در حد یک راهبرد باقی نماند . او همچنین بر پرهیز از پول پاشی و حمایت مالی بدون ملاحظه که ثبات تولید را برهم می زند تأکید می کند.

اختصاص بودجه بر مبنای برنامه، اصلاح قوانین و مقررات در راستای ایجاد شرکت های دانش بنیان و توجه به کنترل‌های راهبردی و نظارت های پیوسته از دیگر مواردی است که کرمی به عنوان لوازم تحقق شعار سال می داند.