متاورس یک واژه‌ مرکب است که ازدو بخش متا به معنی فراتر و یا ماورا و ورس که یک اشتقاق معکوس از کلمه یونیورس به معنی جهان است، تشکیل شده است. در نتیجه می‌توان این کلمه رادر نگاه اول و به صورت لغوی “فراتر از جهان” ترجمه کرد که به دنیای ماورای دنیای حقیقی ما اشاره دارد.

از این رو، متاورس تلفیقی از دنیای واقعی و مجازی است. در واقع، متاورس شبکه‌ای گسترده از جهان‌ها و شبیه سازی‌های سه بعدی پایدار است که به صورت آنی پردازش می‌شوند و در آن هویت اشخاص، اشیای فیزیکی، تاریخ بشر و حتی سیستم‌های پرداختی پیوستگی خودشان را حفظ و همزمان تعداد زیادی از افراد را به صورت مجازی و از طریق اتصال به اینترنت در خود جای می دهد.

متاورس در حقیقت چیزی نیست جز ادغام کارآمدترین فناوری‌ها در حوزه پیچیده و رو به رشد خلاقیت در ایجاد و کنترل پول، حمل‌ونقل، سرگرمی، تحصیلات، مدیریت پروژه، تجارت، بانکداری، روابط جهانی، پزشکی،آزمایشگاه‌های علمی، سیاست‌گذاری، بازی‌های جنگی، استراتژی‌های جنگی، تئوری‌های بازی، مهندسی، کنترل جنایت، برنامه‌های رفاهی، توسعه شهری و غیره. فناوری بدون‌مرز متاورس یک انقلاب طبیعی تکنولوژیکی است از هوش انسانی که توسط تمام فناوری‌های الکترونیکی، مهارت‌ها، خلاقیت‌ها، اختراعات و اکتشافات انسانی تقویت شده‌است.

متاورس تصویری از یک دنیای مجازی است که در دنیای حقیقی وجود دارد. متاورس یک برنامه، پلتفرم یا گجت هوشمند نیست بلکه مجموعه‌ ای از پلتفرم‌ها، تکنولوژی‌ها و گجت های هوشمند است و دنیایی است که شما در آن به صورت سه بعدی در دنیای مجازی به بی نهایت می‌رسید و بدون مرز و محدودیتی در این دنیای جدید از بعد زمان و مکان آزاد خواهید شد ومی‌توانید بدون توجه به قوانین دنیای واقعی، قوانین دنیای خودتان را بسازید.

نماد کلمه متاورس به شکل یک علامت بینهایت سه بعدی است که خود بیانگر ویژگی های خاص این دنیای عجیب غریب است. دنیایی که در آن به صورت سه بعدی در دنیای مجازی به بی نهایت رسیده، از بعد زمان و مکان آزاد شده و بدون توجه به قوانین دنیای واقعی، قوانین دنیای خود را ساخته است. این دنیا شامل واقعیت افزوده، شبکه، اینترنت اشیاء و هوش مصنوعی است که می توان آن را با دیگران به اشتراک گذاشت.

این دنیا پیشرفت بسیار زیادی داشته و همین حالا هم تبدیل به بستر مناسبی برای کسب و کار شده است و امکان خرید و فروش و مبادله و برقراری روابط اجتماعی و بازی کردن و حتی کار برای کاربران در آن فراهم شده است. برای انجام مبادلات و تراکنش ها در متاورس باید از پلتفرم و ارزهای دیجیتال استفاده کرد که مبتنی بر فناوری بلاک چین بوده و گزینه مناسبی برای پرداخت هزینه ها در این جهان مجازی هستند و متاورس به نوعی وابسته به ارزهای دیجیتال است. در متاورس چهار عنصر اصلی اما مجزای فناوری، پلتفرم‌ها، صنایع و تجارت بازیگران اصلی هستند که هر کدام قسمتی از پازل ساخت این دنیای مجازی را تشکیل داده‌اند.

بنابراین مهم ترین بخش متاورس، اینترنت است که به صورت غیرمتمرکز و شبکه ای از کامپیوترها است، بدون آن که کنترلش در دست سازمان و دولت خاصی باشد. ازآنجا که مسئله ای به نام مالکیت در این دنیا مهم است، از این رو NFT یا توکن های غیرقابل معاوضه نیز در آن نقش کلیدی خواهند داشت. اتفاقات اخیر در بازارهای مرتبط با دنیای متاورس همچونNFT ، این موضوع را نشان می‌دهد که دنیاهای مجازی به زودی در آینده نزدیک به یک زیستگاه طبیعی تبدیل خواهد شد که نیاز به سرمایه‌گذاری سازمانی برای تعامل با مشتری دارد و پیش‌بینی می‌شود که تا چند سال آینده، ۲۵ درصد از مردم حداقل یک ساعت در روز را برای کار، خرید، تحصیل، روابط اجتماعی یا سرگرمی در دنیای متاورس سپری خواهند کرد.

با این مقدمه و آشنایی مختصر و ابتدایی با ماهیت متاورس، کارشناسان اقتصادی و بانکداری بزرگ دنیا بر این باورند که متاورس یکی از اجزای بنیادین زیرساخت‌هاست و سرمایه‌گذاری در آن بر رشد اقتصاد و کارآمدی آن تاثیر می‌گذارد. از آنجایی که کارشناسان، متاورس را به‌عنوان یک اقتصاد جدید توصیف می‌کنند، لذا ورود سیستم بانکی به این دنیای مجازی اجتناب ناپذیر است.

بانکداری دیجیتال شدیداً روبه‌رشد است و استفاده از هوش مصنوعی و متاورس در آن یک مرحله الزامی برای اختصاص منابع بزرگ سرمایه‌گذاری است و بانکها می بایست هر چه سریعتر بسترهای لازم را برای ورود به بحث متاورس فراهم نمایند و بانکها و بنگاه های اقتصادی که وارد رقابت متاورسی نشوند، جا مانده و از دور خارج می‌شوند.

سیر تحول بانک‌ها و بلوغ نظام بانکداری به این ترتیب بوده که بانکها در ابتدا با مدل بانکداری سنتی و اداره آن توسط بانکهای مرکزی، متکی به تعاملات حضوری با مشتری و به صورت دستی و مبتنی بر کاغذ عمل کرده و سفارشی‌سازی و شخصی‌سازی محصولات و خدمات در آن وجود نداشته است. طی ده های گذشته، خدمات بانکی به سمت دیجیتالی شدن سوق داده شده و فرآیندها و خدمات بانکی در شبکه جهانی اینترنت و از طریق تلفن همراه و تعاملات نزدیک و آسان با مشتریان ارائه گردیده است. با تغییر و پیشرفت صنعت بانکداری و مدل های بانکی، در سالهای اخیر، مفهوم بانکداری باز به میدان آمده و خدمات قابل ارائه به اشخاص از طریق API یا همان رابط برنامه نویسی اپلیکیشن ارائه گردید و در بسیاری از بانک‌های دیجیتال، نئوبانک‌ها و بازارهای بین‌صنعتی راه‌اندازی شدند که توسط بانک‌ها عرضه می‌شوند. اما بانکداری در دنیای متاورس با تمام مدل‌هایی که در بالا گفته شد، تفاوت دارد. فناوری متاورس از طریق ایجاد نوآوری سخت‌افزاری و نرم‌افزاری، پلی میان دنیای فیزیکی و مجازی ایجاد می‌کند که برای بقا به یک نظام مالی و اقتصادی هم نیاز دارد. در بانک‌های دنیای متاورس، NFT ها در معرض توجه قرار دارد تا ایجاد ارزش کنند.

پس همانطور که گفته شد، ورود صنعت بانکداری به متاورس با پیشرفت سریع این پدیده، اجتناب ناپذیر است و لذا استراتژی‌های بانکها می بایست در این زمینه تغییر کند. بانک‌ها باید مشتریان بالقوه خود را شناسایی کنند و به آن‌ها خدمات مختلفی مانند کیف پول رمزنگاری شده، تسهیلات خرد، برخی خدمات بانکی و مدیریت سرمایه ارائه نمایند. همچنین بانک‌ها می‌توانند پلتفرم‌های دنیای مجازی را توسعه دهند و محصولات جدید را در متاورس خصوصی خود برای مشتریان عرضه نمایند.

در حال حاضر، بانک‌های متعددی در سراسر جهان هستند که وام خرید زمین در متاورس یا سایر خدمات بانکی مانند افتتاح حساب و مدیریت ثروت را برای این محیط انجام می‌دهند. بیشتر بانک‌های جهانی در حال حاضر خدمات دیجیتال و مدیریت مالی ارائه می‌کنند که قابلیت توسعه به این مدل را دارند. بزرگترین بانک ایالات متحده یعنی جی پی مورگان وارد دنیای متاورس شده است و در واقع اولین بانک مجازی در دنیای متاورس با ورود جی پی مورگان شکل گرفته و قرار است که ارزهای دیجیتال مختلف و متعددی از طریق این بانک بزرگ و معتبر ارائه شوند. سرمایه‌ای که این بانک بزرگ برای شروع فعالیت به عنوان اولین بانک مجازی در متاورس در نظر گرفته است، در حال حاضر یک تریلیون دلار است و این نشان دهنده حجم سرمایه گذاری این بانک تراز اول در دنیای نوظهور متاورس می باشد. دنیای متاورس فرصت های جدید و هیجان انگیز زیادی را ارائه می دهد. امکان خرید و فروش دارای هایی دیجیتال، خدمات صرافی و تبادل ارزهای مختلف، ایجاد توکن و کوین های جدید، اجاره و خرید و فروش املاک و مستغلات مجازی که در نهایت می‌توانیم شاهد ارائه خدمات بانک‌ها در آنها باشیم که بسیار شبیه به دنیای فیزیکی است.

برای اینکه بانکها وارد دنیای متاورس بشوند، باید مقدماتی را فراهم کنند که در این راستا به مواد ذیل می توان اشاره نمود:

• هدف گذاری و تعیین استراتژهای سازمانی و اطلاع رسانی به مشتریان و کارمندان و سرمایه گذارن از منظر شناخت و تغییر رویکرد به این فناوری

• ایجاد بانکداری کاملا دیجیتال و انبار داده یکپارچه (Data warehouse)

• ایجاد کیف پول رمزنگاری شده در سطح بانک که به مشتریان بانک امکان دسترسی به خدمات بانکی در محیط متاورس را ارایه دهد

• ورود به حوزه رمز ارزها و ارتقا دانش در این زمینه

• همسان سازی سرمایه گذاری و یکپارچه سازی در سامانه های بانکداری (Core banking)

• ایجادیک جایگاه سازمانی در ساختار بانکی و تأسیس ادارات مرتبط در حوزه متاورس و استخدام نیروهای با دانش فنی در این حوزه

• ایجاد قوانین و مقررات بالادستی از سوی بانک مرکزی به عنوان قانونگذار

بانکداری دیجیتال به سرعت روبه‌ رشد است و استفاده از هوش مصنوعی و حضور در متاورس یک مرحله الزامی برای اختصاص آتی منابع بزرگ سرمایه‌گذاری است. متاورس فراتر از بانکداری الکترونیکی است و این دقیقا همان جایی است که بانکداران با درنظر گرفتن زیرساخت مناسب، باید آماده اتفاقات آینده باشند و همگام با فناوری حرکت کنند. رقابت متاورسی یک رقابت سریع خواهد بود و کسانی که همگام با آن پیش نیایند، جا می‌مانند و ورشکسته می‌شوند. همانگونه که دیگر اثری از موسسات مالی که خود را با دنیای بانکداری اینترنتی وفق ندادند، دیده نمی شود.

در این بین، بزرگترین برندگان متاورس های بانکی در آینده سازمانهایی هستند که در مسیر توسعه اقتصادی در بخش خصوصی و بخش دولتی با سرمایه گذاریهای وسیع و هدفمند اقدام به شناسایی و ایجاد مقررات برای از بین بردن موانع و محدودیت های خارج از کنترل نمایند و با تعبیه پیش نیازهای حقوقی و قانونی برای مبارزه با آسیب ها و فساد مالی احتمالی خود را آماده نمایند.

بنابراین می توان نتیجه گرفت که شاید ورود بانک‌ها به بانکداری در متاورس هنوز زود و دارای ریسک بالایی باشد، اما بانک‌ها می‌توانند براساس برنامه‌های کوتاه مدت و بلندمدت، برنامه ریزی و آمادگی لازم برای این تغییر را داشته باشند. پیشرفت تکنولوژی قابل توقف نبوده و با سرعت رو به جلو حرکت می کند، لذا سیستم بانکی و بانکداران و فعالان این حوزه می بایست برای تغییر شرایط و هماهنگی با مدل‌های جدید آمادگی لازم را کسب نمایند.