هفدهم مرداد سال ۱۳۷۷، محمود صارمی خبرنگار خبرگزاریِ جمهوری اسلامی، به همراه هشت نفر از اعضای کنسولگری ایران در مزار شریف افغانستان به دست گروهک تروریستی طالبان به شهادت رسید. به همین مناسبت، شورای فرهنگ عمومی، هفدهم مرداد ماه هر سال را به عنوان «روز خبرنگار» نامگذاری کرد.

روز خبرنگار بهانه‌ای برای توجه بیشتر به آنها و مطالبات، مشکلات صنفی و شغلی این قشر است؛ اما باید دید به جز ۱۷ مرداد که به نام خبرنگاران و در پاسداشت زحمات این رده شغلی نامگذاری شده است رویکرد عمومی و مواجهه مسئولان با خبرنگاران در ایام دیگر سال به چه ترتیب است؟ خبرنگاران در جامعه تا چه اندازه از احترام برخوردارند؟

در یک سال و نیم گذشته که زیر سایه سنگین همه‌گیری ویروس کرونا سپری شد خبرنگاران جزو رده شغلی ای بودند که هرگز تعطیلی نداشتند و از اسفند ۹۸ تاامروز در صحنه حضور داشتند و به رغم فعالیت مستمر در راستای آگاه سازی جامعه و عمل به رسالت خویش آنچنان که باید دیده نشدند.

خبرنگاران صنف مظلومی بودند

علیرضا کریمی سردبیر روزنامه آفتاب یزد در گفت وگو با خبرنگار فرهنگی ایرنا و با اشاره به چالش‌ها و دشواری‌های کار خبری به صورت کلی و در یک سال و نیم گذشته به دلیل شیوع کرونا بیان کرد: در این مدت که درگیر کرونا بودیم خبرنگاران، روزنامه‌نگاران و به‌نوعی اهالی رسانه هم مانند تمام اصناف دیگر مشکلات و درگیری‌های خود را داشتند و تفاوتشان با سایر اصناف این بود ضمن این‌که مشکلات خودشان را داشتند این وظیفه را هم داشتند که از مشکلات دیگران و از جامعه و مردم و بخش‌های اقتصادی و فرهنگی بنویسند و مشکلات آنان را منعکس کنند.

در این میان به‌ نوعی این صنف مظلوم واقع شد زیرا برای دیگران نوشتند و مشکلات و نواقص را بازتاب دادند ولی در مورد خودشان اتفاقی نیفتاد و به انحای مختلف این یکی دو سال کرونا متضرر شدند.

وی افزود: تقریباً تمام رسانه‌های ما و آن‌هایی که اسم‌ورسم‌دار هستند در این دو سال دچار مشکلات شدید اقتصادی شدند؛ فکر می‌کنم ما که در حوزه کار روزنامه بودیم بیشتر دچار مشکل شدیم زیرا وابسته به فروش کاغذی بودیم و ضرر و زیان بیشتری را متحمل شدیم و روزنامه‌های دیگر هم به همین صورت.

تنها راهکاری که در میانه این بحران وجود داشت تعدیل نیرو بود و ما سعی کردیم این اتفاق در روزنامه خودمان نیفتد. اما در بین همکارانمان بسیار شنیدیم که مجبور شدند تعدیل نیرو کنند. سخت و سنگین بود که در این شرایط اقتصادی، تورم و وضعیت معیشت برخی از دوستان هم بیکار شوند و منبع ارتزاق خود را از دست بود.

کریمی تصریح کرد: متأسفانه بدون این‌که بخواهم توهین و جسارتی کنم باید بگویم وضعیت کار خبری سال‌به‌سال دریغ از پارسال است. کیفیت خبرنگاران و روزنامه‌های ما و هم به‌ تبع آن کیفیت رسانه‌ها دائم در حال پایین آمدن و روزبه‌روز در حال تنزل است. اگر متونی که در سال‌های گذشته در روزنامه‌ها چاپ و در خبرگزاری‌ها و سایت‌ها منتشر شده است را ببینید کیفیت و غنای مطالب با مطالب فعلی نشان می‌دهد که در این زمینه تا چه اندازه پسرفت داشته‌ایم.

سردبیر روزنامۀ آفتاب یزد اظهار داشت: یعنی درحالی‌که در کشورهای توسعه‌یافته که در آنجا رسانه‌ها قدرت بالایی دارند، روزبه‌روز سبک‌های تازه نگارشی و خبرنگاری و روش‌های جدید ابداع می‌شوند و به غنای مطالبشان افزوده می‌شود تا بتوانند مخاطبان بیشتری را جذب کنند و ضریب نفوذ خود را بالا ببرند، متأسفانه در کشور ما شاهد شیب نزولی و پسرفت در کیفیت کار هستیم.

کریمی در پاسخ به این پرسش که ریشه این پسرفت را در چه چیزی می بیند، توضیح داد: ریشه این پسرفت در نگاه سلیقه‌ای به رسانه، خبرنگار و روزنامه‌نگار است. آن‌قدر برخوردها عجیب شده است که ما دچار نوعی خودسانسوری عجیب‌وغریب شده‌ایم؛ یعنی ناخودآگاه خودم به‌عنوان سردبیر برخی اوقات حس می‌کنم دچار خودسانسوری شده‌ام و این موضوع باعث شده کیفیت مطالب ما پایین بیاید و در ارضای مخاطب ناتوان باشیم.

مخاطب با ما رودوایسی ندارد و پس‌ازاین تنزلی که روی‌داده و می‌دهد به دنبال رسانه دیگر می‌رود و مثلاً صرفاً شبکه‌های اجتماعی را دنبال می‌کند. وقتی رسانه مخاطب نداشته باشد جذابیت ندارد و وقتی جذابیت نداشته باشد دچار افت کیفیت و درنهایت ازلحاظ اقتصادی دچار مشکل می‌شود.

برخی نهادهای دولتی و غیردولتی نگاهی ابزاری به خبرنگار دارند

وی در پاسخ به این پرسش که نگاه مسئولان و بازخوردهای اجتماعی نسبت به شغل و جایگاه خبرنگاران را در چه می بیند، گفت: متأسفانه نهادهای مختلف دولتی و غیردولتی نگاهی اشتباه به خبرنگار دارند یعنی نگاهی ابزاری دارند و احساس می‌کنند خبرنگار جزء مجموعه روابط عمومی ایشان است و باید در خدمت آن مجموعه باشد.

بارها و بارها مشاهده کرده‌ایم اگر خبرنگار باب میل آن نهاد بنویسد آن خبرنگار خوب است اما اگر انتقادی را مطرح سازد بسیار سریع برخورد می‌شود؛ برخوردها مختلف است و لزوماً برخورد قضایی نیست مثلا به این طریق که نام خبرنگار را از فهرست مدعوین  یک برنامه خبری حذف می‌کنند چرا که روزی گزارشی منفی در مورد آن نهاد نوشته است؛ این نگاه به خبرنگاران کلاً در کشور ما اشتباه است.

کریمی در توضیح علت این رفتار غیرحرفه‌ای متذکر شد: باید فکر عاجلی در مورد وضعیت رسانه‌های ما، خبرنگاران و روزنامه‌نگاران شود؛ استادان در این مورد چاره‌اندیشی کرده و راهکاری ارائه دهند. حالا که دولت در حال عوض شدن است اگر بخواهیم به همین ترتیب ادامه دهیم چیزی از رسانه در معنای واقعی کلمه باقی نخواهد ماند.

سردبیر آفتاب یزد در انتها تصریح کرد: یعنی این مسیر به این سمت می‌رود که رسانه به چند شبکه اجتماعی و توئیت چند نفر در شبکه‌های اجتماعی محدود می‌شود و این موضع هم برای جامعه رسانه‌ای ما تبعات دارد و هم برای کسانی که قدرت دست آنان است.