به گزارش پایگاه خبری هنر هشتم به نقل از ایسکانیوز، جلسه دفاع پایان نامه روح الله انصاری، دانشجوی رشته علوم ارتباطات اجتماعی دانشکده علوم ارتباطات و مطالعات رسانه ای دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی، با موضوع « نقش دروازه بانی در شبکه های اجتماعی بر گزینش گری در رسانه های رسمی و ارائه الگو کاربردی برای رسانه های ایران » برگزار شد.

این پژوهش که به راهنمایی اکبر نصراللهی، نخستین بار در فضای علمی کشور انجام شده است، با بررسی جریان های خبری و سیستم های دروازه بانی در شبکه های اجتماعی ایران، به ویژه ۴ موج خبری شبکه های اجتماعی در سال ۱۳۹۷، الگو کاربردی برای دروازه بانی رسانه های رسمی ایران ارائه داده است.

محققان در این تحقیق، پس از معرفی و نقد تئوری های کلاسیک دروازه بانی خبر، تغییرات دروازه بانی خبر در رسانه های جهان را پس از تثبیت جایگاه شهروند خبرنگاران و خبرنگاران آماتور در شبکه های اجتماعی، جریان خبر در این شبکه ها را مطالعه و فرآیند دروازه بانی رسانه های رسمی را به چالش کشیده اند.

روح الله انصاری، دانشجوی رشته علوم ارتباطات اجتماعی دانشکده علوم ارتباطات و مطالعات رسانه ای دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی، در بخشی از دفاعیه پایان نامه خود گفت: تکنولوژی های تازه، بازیگران جدیدی را در عرصه رسانه معرفی کرده است که ما آن ها را به نام شهروند خبرنگار می شناسیم. شهروند خبرنگاران با روایت های اختصاصی و بازنشر دادن اخباری که از منابع رسمی و یا رهبران افکاری که دنبال کننده آن ها بودند، به یک عمل ژورنالیستی دست زدند که این اتفاق در جاهایی، موازین حرفه ای خبرنگاری را دست خوش تغییر کرد.

وی افزود: از سال ۲۰۰۶ به بعد، زمانی که ارتباطات ۳G و ۴G در عصر ارتباطات موبایلی، وارد کشورهای در حال توسعه شد، شهروندان این کشورها نیز درگیر این نوع از ارتباط شدند. در طول قرن بیستم، پژوهشگران معتقد بودند که اولین مرحله تأثیر از رسانه های جمعی، تأثیر روی رهبران افکار است و در مرحله دوم، از جانب رهبران افکار، روی سایر افراد جامعه است.

انصاری ادامه داد: کاری که تکنولوژی web2 با کشورهای جنوب کرد، این بود که رهبران افکار تازه را به وجود آورد و متولد کرد؛ که این رهبران افکار تازه، در جامعه های افقی شبکه های اجتماعی، با خبر رسانی خود، ارتباطات میلیونی و رسانه های شخصی را به وجود آوردند.

وی گفت: در ایران در طول ۲ دهه گذشته، محدودیت های دسترسی به شبکه های اجتماعی و فیلترینگ شبکه های اجتماعی پر طرفدار نشان دهنده سیاست رسانه ای تک صدایی است. این مسأله سیاست دروازه بانی رسانه های اجتماعی است که در برابر شبکه های اجتماعی قرار می گیرد. اما با وجود فیلترینگ شبکه های اجتماعی در ایران، کماکان ۳ شبکه اجتماعی تلگرام، اینستاگرام و واتس اپ، در ایران پر طرفدار است.

او ادامه داد: به نظر می رسد که سیاست های کنترل محتوا در ایران تغییر کرده است. آمارها نشان می دهد که در سال ۱۳۹۷، ۵۷ میلیون نفر از جمعیت ایران، از اینترنت همراه استفاده می کنند.

وی افزود: فضای عمومی جریان رسانه های ایران به گونه ای شده است که لزوم بررسی تاکتیک های دروازه بانی خبر به شکل سنتی رسانه ها را مطرح می کند؛ بعد از آن باید بررسی کنیم که چه طور می توانیم با بهره گیری از سازوکار های کلاسیک دروازه بانی، مفاهیم و مضامین مد نظر رسانه های رسمی را به افکار عمومی منتقل کنیم و اگر این چنین نیست، چه طور می توانیم با توجه به سیاست های خبری رسانه های ایران، به الگویی برای دروازه بانی خبر برسیم.

انصاری گفت: در مجموع می توان گفت که این تحقیق، ابتدائا در پی شناخت نقش ارتباطی تغییر و تحولات تکنولوژی های جدید ارتباطی و فضای مجازی، بر دروازه بانی رسمی در فضای جهان و ایران است و بعد از آن، سعی کرده ایم که یک الگوی اجرایی دروازه بانی خبر در ساختار رسانه ای جدید ایران را پیشنهاد کنیم. امیدواریم که نتایج این پژوهش بتواند برای مدیران خبری یا همان دروازه بان های رسانه های رسمی، راه گشا باشد.

وی در بخش دیگری از دفاعیه خود، پس از عنوان مباحث نظری دروازه بانی خبر، تصریح کرد: برای جریان های خبری شبکه های اجتماعی ایران، ۴ الگو را شناسایی کرده ایم. الگو اول، زمانی است که خبر، نخستین بار در فضای رسانه های رسمی تولید و بازنشر داده می شود و الگو دوم، زمانی است که در ابتدا امکان دسترسی برای هر دو دروازه بان شخصی و رسمی وجود دارد.

او ادامه داد: الگو سوم، زمانی است که خبر غیر سیاسی برای نخستین بار در یکی از رسانه های شخصی و شبکه های اجتماعی منتشر می شود و جریان رسانه های رسمی هم به آن موج خبری می پیوندند و الگو چهارم، زمانی است که خبر سیاسی، نخستین بار در شبکه های اجتماعی مطرح می شود و رسانه های رسمی به آن موج خبری نمی پیوندند.

این دانشجو رشته علوم ارتباطات اجتماعی گفت: به عنوان مثال، واکنش مردم به پخش فیلم اعترافات چهار دختر رقصنده اینستاگرامی از رسانه ملی، در الگو اول قرار میگیرد. بحران آب شهرستان خرمشهر در تیرماه ۹۷ هم در الگو دوم قرار می گیرد.

وی ادامه داد: همچنین کشف مومیایی منتسب به رضا پهلوی در الگو خبری سوم قرار می گیرد و موج خبری اعتراضات سراسری و به طور خاص، اعتراضات گوهردشت، در موج خبری چهارم قرار می گیرد.

انصاری در بخش دیگری از دفاعیه خود گفت: در تاریخ ۲ اردیبهشت سال ۹۷، آمدنیوز یک پست را در کانال خود منتشر کرد و گفت که خبرگزاری های رسمی جمهوری اسلامی ایران، هنوز از تلگرام نرفته اند؛ به عبارتی منظورش این بود که از تلگرام بروید. یعنی خروج ما از تلگرام باعث شد که ما تمامی مخاطبان خود را در این فضا از دست بدهیم و به آمدنیوز و رسانه های غیر رسمی واگذار کنیم.

وی افزود: به عنوان مثال تحقیقات نشان می دهد که کانال خبرگزاری فارس، بعد از رشدی که از ابتدای فعالیتش داشته و به اوج خود یعنی ۸۰۰ هزار عضو می رسد، از تلگرام خارج می شود و این امر سبب ریزش مخاطبان او می شود. در صورتی که در همان تاریخ، کانال بی بی سی فارسی به راحتی روند رو به رشد خود را طی می کند.

انصاری ادامه داد: خالی کردن فضای تلگرام توسط رسانه های رسمی، صرفا مخاطب را به سمت رسانه های غیر رسمی هدایت می کند.

وی ضمن اشاره به آماری دیگر گفت: بعد از مدتی، رسانه ها فهمیدند که بخشنامه خروج از تلگرام ربطی به آن ها ندارد و به تلگرام بازگشتند. بعد از بازگشت آن ها، اتفاقی که افتاد این بود که ۲ کانال مخالف نظام، که آمد نیوز و بی بی سی فارسی بودند، با افت مخاطب مواجه شدند و در مقابل، تمامی کانال های موافق نظام، با رشد مخاطب مواجه شدند.

همچنین اکبر نصراللهی، استاد راهنمای این پایان نامه و رییس دانشکده علوم ارتباطات و مطالعات رسانه دانشگاه آزاد اسلامی تهران مرکزی در مراسم دفاع پایان نامه روح الله انصاری از رسانه ها خواست با واقع نمایی رویدادهای دانشگاه، روند غلط جاری را اصلاح کنند .

او گفت: سالانه ۲۰هزار نفر فقط از دانشگاه آزاد اسلامی در مقطع تحصیلات تکمیلی فارغ التحصیل می شوند و هر یک از افراد با صرف وقت زیاد، زیر نظر استادان راهنما و مشاور پایان نامه می نویسند اما نتایج این پایان نامه ها از رسانه ها منتشر نمی شوند.

نویسنده کتاب راهنمای پوشش خبری با انتقاد از نوع گزینشگری رسانه ها در مورد وقایع دانشگاه ها و غلیه جهت گیری سیاسی رسانه ها در تولید اخبار گفت : قعالیت های مثبت زیادی در دانشگاه ها انجام می شود که بخشی از آنها دفاعیه رساله ها و پایاننامه ها است؛ اما این اخبار از منطقه دروازه بانان رسانه های رسمی عبور نمی کنند و نمی شود گفت همه ده ها هزار پایان نامه ای که دفاع شده اند، ارزش های خبری را برای انتشار نداشته اند.

وی با توجه ضرروت تولید اخبار امید بخش، به ویژه در شرایط موجود تحریم های ظالمانه امریکا گفت: متأسفانه ناخواسته گرایش رسانه ها، با گزینش و انتخاب اخبار منفی، پوشش نارسایی ها و تنش ها و عدم انتخاب و انتشار اخبار مثبت، به ویژه واقعیت های جامعه از جمله دانشگاه، تصویر نادرستی ارائه می دهد که ضرروت دارد در گزینش گری و انتشار آن تجدید نظر فوری کنند.

رییس دانشکده علوم ارتباطات و مطالعات رسانه ای دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی با اشاره به طرح پایش در دانشگاه آزاد اسلامی و تلاش این دانشگاه برای کمک به بخش های اجرایی کشور در شناسایی و حل چالش ها، گفت: با توجه به اینکه این طرح ۵۰ چالش کشور را دربرمی گیرید و ۹۴۴ برنامه پژوهشی و ۸ برنامه علمی را دربرمی گیرد، همکاری رسانه ها در این زمینه ضروری است.

نصراللهی ضمن اشاره به پیشرفت های تکنولوژی های ارتباطی و افزایش دسترسی های مردم به رسانه ها و همچنین نقش مخاطبان در تولید، توزیع و سیاست گذاری های خبری گفت: تغییر در نوع و شیوه دروازه بانی اخبار در رسانه های رسمی ضرورت دارد و نتایج تحقیق این پایان نامه، نشان داده است که هیچ‌کدام از سیاست‌های دروازه‌بانی خبر رسانه‌های رسمی ایران برای اقناع افکار عمومی در برابر جریان خبری شبکه‌های اجتماعی کارایی قبلی را ندارد.

این استاد دانشگاه ادامه داد: کاربران از طریق شبکه‌های اجتماعی برای تولید و انتشار اخبار خود، نه تنها به رسانه‌های خبری رسمی نیاز ندارند، بلکه این رسانه‌ها می‌توانند خود با هم افزایی و راه اندازی موج های خبری، رسانه های رسمی را با چالش های جدی مواجه سازند.

نصراللهی افزود: اتخاذ راهبرد فعال و فوق فعال در قبال تکنولوژی های ارتباطی و اپلیکیش های موبایلی، همچنین بازنگری در رشته های موجود مربوط به رسانه و ارتباطات در کشور و راه اندازی رشته‌های جدید مثل «مطالعات ژورنالیسم آنلاین» و «شبکه‌های اجتماعی» ضروری است .

رییس دانشکده علوم ارتباطات و مطالعات رسانه ای دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی، ضمن اشاره به گفتمان مقام معظم رهبری در مورد فضای مجازی گفت: مقام معظم رهبری در فرمایشات اخیرشان صراحتا فرمودند که فضای مجازی می تواند ابزاری باشد برای زدن در دهان دشمن؛ این صحبت خیلی واضح و شفاف است. و ما در این پایان نامه به مصادیق این مهم پرداختیم و با ارائه الگوی اجرایی برای رسانه ها در زمینه گزنشگری، تأکید کردیم که مسئولان و رسانه ها باید عرصه فضای مجازی را به دشمن و رقیب واگذار نکنند.

وی با اشاره به توصیه دیگر مقام معظم رهبری مبنی بر این که رسانه مجازی می تواند فرصتی باشد برای شناسایی شبهات و پاسخگویی به آن گفت: از طریق فضای مجازی می توان شبهه ها را شناسایی کرد و از همین طریق هم می توان به آن ها پاسخ داد. حال رسانه هایی که ادعای فراگیر، مردمی و ملی بودن را دارند، باید پاسخ بدهند که چقدر در فضای مجازی حضور دارند و چقدر از این ایزار، استفاده می کنند و در راستای شناسایی و پاسخگویی به شبهات اقدام می کنند.

استاد راهنمای پایان نامه روح الله انصاری، در پایان خاطرنشان کرد: رسانه ها و مسئولان با توجه به نتایج این تحقیق، مدل ارائه شده و مصادیق زیاد آن می توانند برای حضور موثر در آرایش جدید رسانه ای ، راهبردهای جدیدی را در گزینشگری و انتشار اخبار استفاده کنند .