به گزارش پایگاه خبری هنر هشتم به نقل از روابط‌عمومی دفتر مطالعات و برنامه‌ریزی رسانه‌ها، در این نشست که با حضور محسن سالک، دیوان‌سالار و مدیر ارشد ویکیپدیای فارسی؛ احمد عامری، هماهنگ‌کننده برنامه آموزشی ویکیپدیای فارسی؛ آرش سلیمانی و محمد حیدرزاده از مدیران ارشد ویکیپدیای فارسی و دکتر حمید ضیایی‌پرور مدیرکل دفتر مطالعات و برنامه‌ریزی رسانه‌ها برگزار شد، نقش و اهمیت ویکیپدیا در حوزه ارتباطات و روزنامه‌نگاری، تکنیک‌ها و ظرفیت‌های اطلاع‌رسانی و اهمیت مشارکت در این دانشنامه مورد بحث و بررسی قرار گرفت.
در ابتدای نشست، دکتر حمید ضیایی پرور، مدیرکل دفتر مطالعات و برنامه‌ریزی رسانه‌ها با اشاره به اهمیت برگزاری این نشست گفت: نشست امروز دفتر مطالعات به لحاظ نوع و اهمیت موضوع یک مقدار متفاوت‌تر از نشست‌های قبلی است. زیرا تمرکز ما روی یکی از سایت‌ها و فناوری‌هایی است که منحصر به فرد است و این برای نخستین بار است که چنین نشستی با چنین ویژگی‌ها و کیفیت و با حضور جمعی از مدیران و ویراستاران ارشد ویکیپدیا در ایران برگزار میشود.
وی ضمن بیان مقدمه‌ای کوتاه از تاریخچه تاسیس و ویژگی‌های دانشنامه ویکیپدیا گفت: ویکیپدیا یک دانشنامه source open (منبع باز) است که به صورت چند زبانه فعالیت می‌کند. این سایت در سال ۲۰۰۱ تأسیس شد و یک دانشنامه اینترنتی چند زبانه است که با همکاری افراد داوطلب نوشته میشود. در این سایت هر کس در هر موضوعی دارای دانش و تخصص باشد می‌تواند مقاله‌های آن را ویرایش کند. نام ویکیپدیا (Wikipedia) واژه‌ای ترکیبی است از دو واژه «ویکی» به معنای وبگاه مشارکتی و و انسیکلوپدیا (دانشنامه یا دائرهالمعارف) گرفته شده است. هدف ویکی پدیا آفرینش و انتشار جهانی یک دانشنامهٔ آزاد به تمامی زبان های زندهٔ دنیاست که محتوای آن تقریباً به ۲۸۰ زبان دنیا منتشر میشود.
وی افزود: ویکیپدیای انگلیسی در ۱۵ ژانویه سال ۲۰۰۱ به‌صورت مکملی بر دانشنامه تخصصی نوپدیا نوشته شد. بنیان گذاران آن، «جیمی ولز» و «لری سنگر» هستند. هم اکنون بنیاد غیر انتفاعی ویکی مدیا پروژهٔ ویکی پدیا را پشتیبانی می‌کند. این دانشنامه از پایان آوریل سال ۲۰۰۷ تا‌کنون، یکی از ۱۰ وب گاه برتر جهان از لحاظ شمار بازدیدکنندگان بوده و به‌عنوان یکی از ۱۰ وبگاه برتر جهان معرفی شده است و از این لحاظ در رده پنجم این رتبه‌بندی قرار دارد. رتبه اول این رده‌بندی متعلق به سایت گوگل؛ دوم، یوتیوب؛ سوم، فیسبوک؛ چهارم، بایدو؛ پنجم، ویکیپدیا؛ ششم، یاهو؛ هفتم، کیوکیو؛ هشتم، تائوبائو؛ نهم، دیوار؛ و دهم، توئیتر؛ است. تا سال ۲۰۱۵ در ویکیپدیای انگلیسی بیش از ۱۴۱ میلیون صفحه وجود داشته که بیش از ۳۷ میلیون آن مقاله بوده است. همچنین زبان ویکیپدیا به ترتیب ابتدا زبان انگلیسی، سپس سوئدی، آلمانی، هلندی، فرانسوی و فارسی است که بر اساس آمارهای ارائه شده تا ۱۶ شهریور سال ۱۳۹۷، در ویکیپدیای فارسی ۶۴۱ هزار مقاله و نوشتار مختلف به زبان فارسی منتشر شده است.
مدیرکل دفتر مطالعات و برنامه‌ریزی رسانه‌ها در مورد تعداد کاربران ثبت‌نام شده و امکانات ویرایشی در این سایت گفت: تا کنون ۵۹ میلیون کابر ثبت‌نام شده در ویکیپدیا گزارش شده که ۴ هزار نفر از آنها مدیر هستند. البته این سایت به کاربران بدون ثبت‌نام نیز امکان ویرایش می‌دهد که این امکان برای کاربران ثبت نامی بیشتر است.
محسن سالک، دیوان‌سالار و مدیر ارشد ویکیپدیای فارسی با تأکید بر اهمیت ویکیپدیا در ارتباطات گفت: در حال حاضر ویکیپدیا تقریباً مهمترین رسانه کشور است و معمولاً در صدر نتایج جست‌‌و‌جوهای اینترنتی قرار دارد و تعداد خوانندگان آن از مجموع تمام رسانه‌های چاپی و انتشاراتی کشور بیشتر است. این موضوع نشان‌دهنده آن است که ویکیپدیا به‌عنوان یک رسانه با نفوذ و پراهمیت در حال شکل‌دهی به افکار عمومی است.
وی به بیان اهمیت نقش ویکیپدیا در عرضه خبر و خبرنگاری پرداخت و گفت: دنیای امروز ما دنیای fake news (اخبار جعلی) است و بسیاری از اخباری که منتشر می‌شوند از صحت لازم برخوردار نیستند و گاهی اختلاف خبری آنقدر زیاد میشود که خبرنگار به اشتباه می‌افتد و ممکن است یک اشتباه کوچک به جنجال رسانه‌ای تبدیل شود که در خوشبینانه‌ترین حالت می‌توان گفت خبرنگار از آموزش لازم برخوردار نبوده است. اما سایت ویکیپدیا با بکارگیری مکانیزم‌ها و ابزارهای پیشرفته سعی در صحت‌سنجی مطالب دارد و تا حد امکان از انتشار اخبار و اطلاعات کذب جلوگیری می‌کند؛ حتی در بسیاری موارد امکان آموزش‌های لازم را نیز برای خبرنگاران فراهم کرده است.
مدیر ارشد ویکیپدیای فارسی با انتقاد از بی‌مسئولیتی بعضی از سایت‌های خبری نسبت به اخبار منتشر شده خود گفت، گاه پیش می‌آید که خبری از سوی بعضی از سایت‌های خبری منتشر میشود اما پس از مدتی خبر حذف شده و یاعوض می شود که در این موارد جعل منبع اتفاق می‌افتد و برای ما که مصرف کننده محصولات رسانه‌ها هستیم دردسرساز میشود. زیرا وقتی آدرس می‌دهیم خبر یا پاک شده و یا عوض شده است. بنابراین فضای وب فارسی یک مقدار حالت مسموم و آلوده دارد که حل این مشکل نیز خیلی دست ویکیپدیا نیست.
وی ویکیپدیا را یک منبع ثانویه دانست و تأکید کرد: خوانندگان ویکیپدیا نباید مطالب منتشر شده در این سایت را فرض قطعی بدانند زیرا قطعی صد در صد هیچ جا وجود ندارد. ویکیپدیا ضمن اینکه تأکید بر صحت و درستی مطالب دارد اما درستی آنها را صددرصد نمی‌داند. این موضوع از دو بعد قابل بررسی است: یکی جنبه مثبت آن است به این معنی که مطالب نوشته شده در دسترس عموم قرار می‌گیرند و مردم آنها را می‌خوانند و استفاده می‌کنند و دیگری بُعد منفی است که نشان‌دهنده اعتماد بسیار بالای خوانندگان ویکیپدیا نسبت به موضوعات و مطالب آن است. در این حالت افراد مطالب منتشر شده را وحی منزل می‌دانند و آن را می‌پذیرند. در اینجا آموزش سواد رسانه‌ای و ارتقاء بینش‌های عمومی می‌تواند در تشخیص صحت و سقم خبرها و پذیرش اخبار درست به مخاطبان کمک کند.
وی با اشاره به تاریخچه تأسیس و اهمیت ویکیپدیا در گسترش علم و دانش گفت: ویکیپدیای انگلیسی در سال ۲۰۰۱ و ویکیپدیای فارسی در سال ۲۰۰۳ تأسیس شدند که با تولید و انتشار مطالب در همه زمینه‌ها می‌توانند مطالبی را به اشتراک گذاشته و به گسترش علم و دانش کمک کنند. مهمترین نکته در کشور ما دسترسی به اینترنت در اقصی نقاط کشور است. ما معتقدیم که در شهرها و روستاهای کوچک با اینکه مردم از امکانات کمی برخوردار هستند اما نباید بگذاریم ضعف اطلاعاتی وجود داشته باشد و باید تلاش کنیم تا این ضعف اظلاعاتی برطرف شده و جامعه اطلاعاتی کشور در وضعیت بهتری قرار گیرد. بنابراین وظیفه فرد فرد ماست که هر کس در حد سواد و دانش خود در تولید و انتشار اخبار و مطالب درست و مورد نیاز جامعه تلاش کند. در این راستا ضمن تعامل با استادان و اعضای هیئت علمی دانشگاه‌ها تلاش‌هایی صورت گرفته تا پروژه‌هایی که به دانشجویان داده میشود را در قالب ویکیپدیا تعریف کنند تا از این طریق هم از کپی و تقلب آنها جلوگیری شود و هم نتایج آنها در ویکیپدیا منتشر و ماندگار شود.
سالک در رابطه با مشکلات مربوط به قوانین کپی‌رایت در این زمینه گفت: ما باید خود را برای جهان آینده آماده کنیم و با کپی‌رایت و آثار آن آشنا باشیم. ویکیپدیا اولین سایتی است که استاندارد‌نویسی فارسی در آن رعایت میشود. سایت‌های خبری ما فقط ۱۰ تا ۱۵ خبر تولیدی دارند و مابقی کپی هستند که امیدوارم این فرهنگ کپی پیست عوض شود.
وی افزود؛ در حال حاضر ویکیپدیای فارسی دارای بیش از ۳۰۰ کاربر فعال فارسی است که به‌صورت ماهیانه فعال هستند. این سایت دارای بیش از ۶۰۰ هزار مقاله فارسی است که آنها را ۸۰ نفر از کاربران اکتیو نوشته‌اند.
وی در مورد درآمدهای مالی و انگیزه فعالیت ویکیپدیا گفت: ویکی پدیا به‌دنبال پول و درآمدزایی نیست اما بخشی از درآمدهای آن شامل کمک‌های داوطلبانه و مردمی است که از سوی کاربران و یا شرکت‌ها به این سایت اهدا میشود.
احمد عامری، هماهنگ‌کننده برنامه آموزشی ویکیپدیای فارسی در زمینه فعالیت‌های سایت ویکیپدیا گفت: ویکیپدیا یک دانشنامه آزاد آنلاین است که تا الان توانسته ۳۰۰ زبان دنیا را پوشش دهد و موفق‌ترین دانشنامه‌ای است که تا کنون در زبان فارسی ایجاد شده است. زبان فارسی این سایت فقط متعلق به ایران نیست بلکه کشورهای افغانستان، پاکستان و تاجیکستان را نیز شامل میشود. این دانشنامه بیش از ۴۵ میلیون مقاله دارد که ۲۰۰ هزار کاربر ماهانه در آن فعالیت دارند. بازدیدهای روزانه آن به بیش از ۱۵ میلیارد بازدید می‌رسد و هر ثانیه ۶ هزار بار دیده میشود. ویکیپدیا یک سایت کاربر محور است که متعلق به همه مردم است. در این سایت در حالی که از آن استفاده می‌کنیم می‌توانیم مطالبی را به آن اضافه کرده و آن را توسعه دهیم. این سایت بزرگترین پروژه تعاملی است که دارای یکی از قوی‌ترین سیستم‌های SEO در دنیاست و در آن اکثر مطالب از SEO بالا برخوردار هستند. مقاله‌هایی که در این سایت قرار داده می‌شوند، باید بر اساس دستورالعمل‌های ویکیپدیا ویرایش شوند و اینگونه نیست که هر مطلبی به‌طور فله‌ای در سایت رها شود.
وی در زمینه ارجاع سایت‌های بین‌المللی به ویکیپدیا گفت: تمام سایت‌های بین‌المللی مطالب خود را به ویکیپدیا ارجاع می‌دهند که در هیچ سایت فارسی چنین امکانی نیست و اگر سایت‌های خبری داخلی بتوانند در tag های خود از مقالات ویکیپدیا استفاده کنند بهتر می‌توانند مخاطبان خود را اقناع کنند و این امر برایشان بسیار مقرون به‌صرفه است. همچنین ویکیپدیا بر اساس منبع کار می‌کند که در آن ورود به حریم شخصی افراد منع شده است.
وی یکی از مزایایی را که باعث شده ویکیپدیا به‌عنوان سایت اول در نتایج جست‌جو ظاهر شود را وجود میلیون‌ها نفر بازدیدکننده از آن با آی‌پی‌های متفاوت دانست و افزود: ویکیپدیا تنها سایتی است که مقالات آن لحظه به لحظه به روز میشود و هزاران نفر آن را ویرایش می‌کنند، به همین دلیل موتورهای جست‌جو در هر لحظه آن را رصد کرده و به آن رتبه می‌دهند.
عامری به دیگر مزایای سایت ویکیپدیا اشاره کرد و افزود: وجود ویرایشگران بی‌شمار، به روز بودن مستمر و لحظه به لحظه مطالب، SEO عالی، وجود مقالات غیر یتیم و دسته‌بندی و رده‌بندی دقیق از مهمترین مزایای سایت ویکیپدیا است و هیچ مقاله‌ای نیست که در ویکیپدیا تولید شده و به‌صورت فله‌ای رها شود بلکه مقالات غیر یتیم هستند و بلافاصله توسط ربات‌ها ویرایش می‌شوند. علاوه بر این، دسته‌بندی و رده‌بندی‌های جدید آنقدر دقیق هستند که خود دارای دسته‌بندی‌های دیگری نیز هستند که همین امر موجب بالا رفتن رتبه ویکیپدیا در میان سایت‌های دیگر شده است.
وی در مورد شیوه ارتقاء و دسترسی به مدیران سایت ویکیپدیا گفت: بر اساس مکانیزم‌هایی که در این سایت قرار داده شده، مدیران توسط کاربران انتخاب می‌شوند.
آرش سلیمانی، مدیر ارشد ویکیپدیای فارسی در مورد نحوه انتخاب مدیران یکی‌پدیا گفت: در این سایت انتخابات به‌صورت شفاف و در قالب نظرخواهی از کاربران انجام میشود. حداقل نظرخواهی در این سایت ۸۰ درصد است که بر اساس دلایل عملی صورت می‌گیرد نه رأی شماری. سایت دارای شورای نظارت است و استدلال‌ها باید منطقی و درست باشند و اگر مخالفتی هم باشد باید سوابق آن آورده شود. در اینجا سیستمی دموکراتیک بر فضای انتخابات حاکم است و انتخاب افراد بر اساس رتبه‌بندی و استدلال‌های منطقی انجام میشود. در عین حال اگر مدیری کم فعالیت باشد و به مدت یک سال کار ویرایشی انجام ندهد، از کار برکنار خواهد شد.
مدیر ارشد ویکیپدیا اظهار کرد: صحبت من در مورد ویکیپدیا و ژورنالیسم است. ویکیپدیا معمولاً نتیجه اولین جست‌وجوها است و فرق آن با سایر سایت‌های خبری در این است که ویکیپدیا یک رسانه مستقل است و به هیچ کشور و جناحی وابسته نیست و تلاش در بی‌طرفی دارد. در این سایت نظرات موافق و مخالف هر مقاله گذاشته میشود اما هیچگونه نتیجه‌گیری و قضاوتی در مورد آن صورت نمی‌گیرد بلکه قضاوت به‌عهده خواننده گذاشته شده است. چه در بحث سیاسی، چه مذهبی و چه شخصیت‌ها، نظرات موافق و مخالف با ذکر منبع آورده میشود و منبع حتماً باید معتبر باشد.
وی در خصوص نحوه خدمات تقابل ویکیپدیا و ژورنالیست گفت: این موضوع از دو جهت حائز اهمیت است یکی اینکه ویکیپدیا چگونه در پیدا کردن اطلاعات دسته‌بندی شده به خبرنگاران کمک می‌کند و دیگر اینکه اخبار منتشر شده در رسانه‌های معتبر چگونه می‌توانند به ویکیپدیا کمک کنند. در این زمینه ویکیپدیا اطلاعات و اخباری را در اختیار عموم قرار می‌دهد که دسته‌بندی شده و گسترده است و تمامی دیتاها در آن وجود دارد، از طرف دیگر اطلاعات دسته‌بندی شده می‌توانند غیر از رفع نیاز محتوایی رسانه، به آنها کمک کنند که ایده‌های بهتری برای یک خبر یا گزارش داشته باشند. همچنین متن‌های منتشر شده در این سایت در سایت‌های دیگر هم هستند اما یک فرق اساسی با بقیه دارند و آن اینکه مطالب برای همه مردم نوشته می‌شوند وتخصصی نیستند. بنابراین ویکیپدیا یک دانشنامه عمومی است که کمک می‌کند تا مفاهیم سخت، بهتر درک شوند. علاوه بر این در نوشتارها نیز اصول ویرایشی رعایت شده به‌طوری که برای نیم فاصله هم قوانینی وجود دارد و ربات‌ها و ابزارهای ویرایشی به‌صورت اتوماتیک کار ویرایش را انجام می‌دهند و مطالب را استاندارسازی می‌کنند.
وی تأکید کرد: در کار خبرنگاری تأکید بر سه اصل صحت، دقت و سرعت است که معمولاً دقت و صحت به دلیل سرعت زیر سؤال می‌رود. اما تلاش ما بر این است که اخبار درست منتشر شوند.
سلیمانی در مورد اهمیت هایپرلینک‌ها در ویکیپدیا گفت: هایپرینک‌ها می‌توانند کمک کنند تا پیشینه یکسری از اطلاعات را داشته باشیم. در اینجا هر بخش از موضوع‌های مقالات می‌تواند تبدیل به یک لینک در مقاله دیگری شوند.
مدیر ارشد ویکیپدیا بیان کرد: بخش قابل توجهی از مطالب ویکیپدیا از منابع معتبر گرفته میشود و بسیاری از آنها نیز از ویکیپدیای انگلیسی ترجمه می‌شوند. حتی در مورد معتبر بودن یک رسانه نیز نظرخواهی‌هایی انجام میشود که باید بر اساس دلایل و استدلال‌های منطقی باشد.
وی در ادامه افزود: همه خبرنگاران می‌توانند از ویکیپدیا و منابع خبری استفاده کنند اینها خدمات متقابلی است که طی سالیان زیاد شکل گرفته و از مقالاتی که در آن گذاشته میشود محافظت میشود.
محمد حیدرزاده، از دیگر مدیران ارشد ویکیپدیای فارسی گفت: اکثر مدیران و کاربران ویکیپدیا طبقه‌بندی یا رده‌بندی دارند که اکثر مقالات را می‌توانند ویرایش کنند. در این سایت بدون آنکه نیاز به ثبت‌نام باشد، امکان ویرایش مطالب هست. اما برای ایجاد مقاله باید حساب کاربری داشت. تقریباً ۹۹ درصد مطالب را می‌توان ویرایش کرد. مدیران و دیوان‌سالاران در این سایت دارای یک سری دسته‌بندی‌های فنی هستند که برای مدیریت سامانه استفاده میشود. در این سایت نگاه بالا به پایین وجود ندارد و وقتی مقاله‌ای نوشته میشود سایت تضمین خواندن می‌دهد که این امر بیشتر از یک کتاب چاپی یا رسانه دیگری می‌تواند مهم باشد.
وی افزود: بحث دیگر مربوط به اعتبار ویکیپدیا است. یعنی آیا ویکیپدیا معتبر است؟ ویکیپدیا دانشنامه‌ای است که ذات آن بر مبنای بی‌طرفی است و همه مطالب در آن بی‌طرفانه به مخاطب ارائه میشود. در این مقالات نظرات و دیدگاه‌های مختلفی در مورد یک موضوع دسته‌بندی شده وجود دارد اما حرف آخر در آن وجود ندارد. پس در نوشتن مقالات پژوهشی نباید به ویکیپدیا ارجاع داد. زیرا تک تک صفحات ویکیپدیا دارای تکذیب‌نامه است و ممکن است مطالب تغییر کنند. بنابراین ویکیپدیا به شکل دانشنامه عمومی قابل استفاده است. بر اساس تحقیقی که در سال ۲۰۰۶ در مورد سایت ویکیپدیا و بریتانیکا انجام شده، بر خلاف تصور، ویکیپدیا فقط از لحاط لحن و نگارش مشکل داشت ولی اعتبار آن از بریتانیکا بیشتر بود.
